Stel je voor dat je een opnametechnicus bent en je gaat je favoriete band opnemen. In dit geval gaat het om een akoestische sessie. De bandleden spelen op een akoestische versie van hun instrumenten – onversterkt. Dat is heel bijzonder, want het is een luide en harde band die meestal speelt in stadions en muziekclubs. Maar vandaag zijn jullie in een oude kapel met een schitterende akoestiek en je wilt de sfeer van de band én de kapel perfect vastleggen. Echt, je zou willen dat de hele wereld hier in deze kapel kon zijn om te luisteren naar deze fantastische band die iets unieks doet op een unieke locatie.
Om het gevoel dat je erbij bent zo goed mogelijk vast te leggen, stel je je opnameapparatuur recht voor de groep op, precies in het midden. En nu plaats je twee microfoons helemaal vooraan, één aan de linkerkant en één aan de rechterkant. Je zorgt ervoor dat ze perfect symmetrisch staan. Je drukt op een paar knoppen, steekt je duim omhoog en de band begint te spelen. De gitarist zit een beetje naar links, de bassist een beetje naar rechts. In het midden, een beetje naar voren, zit de zanger.
Drie uur later ben je getuige geweest van de beste live-sessie ooit. Nog beter dan Unplugged in New York van Nirvana! En je hebt alles opgenomen! De band is weer vertrokken, maar jij zit nog vol van de muziek. Je wilt horen wat je hebt opgenomen. Je doet wat mixing en mastering en zet je luidsprekers neer. Op precies dezelfde plek als waar de microfoons stonden. Je gaat in dezelfde stoel zitten en drukt op PLAY. En als bij toverslag is de band weer terug. Op het podium, en ze spelen precies dezelfde sessie. Je kunt ze zelfs bijna zien zitten. Ze aanraken, zo echt lijkt het! Je hoort niet alleen precies dezelfde muziek als een paar uur eerder, je bent weer helemaal terug bij de opname en ziet de band voor je spelen.
Populaire
luidsprekers
Twee omgekeerde microfoons in je woonkamer
Het lijkt misschien een beetje raar, maar dit is geen sprookje over studiotechniek. Zo werkt het gewoon, en als je jezelf verplaatst in deze opnametechnicus begrijp je ook je eigen stereosysteem beter. Je snapt nu dat het belangrijk is om je luidsprekers goed te plaatsen – en als je je stereosysteem eenmaal echt goed hebt gehoord, wil je nooit meer iets anders.
De belangrijkste reden dat audio via twee kanalen bestaat, waarom muziek wordt opgenomen voor twee luidsprekers en waarom mensen thuis een stereosysteem hebben, is dat we op die manier de band, zanger, het trio, kwartet of symfonieorkest weer voor ons kunnen zien. Je twee luidsprekers zijn eigenlijk twee omgekeerde microfoons, die muziek afspelen in plaats van opnemen. Maar het principe is hetzelfde: je kunt dus een band opnemen met twee microfoons en als je deze vervangt door twee luidsprekers, klinkt het precies hetzelfde als toen de band aan het spelen was. Ze spelen met hetzelfde geluid en dezelfde klankkleur, met hetzelfde volume en ook met dezelfde akoestische eigenschappen: als we althans (toegegeven: in theorie) een perfecte luidspreker hadden. Als je luidsprekers goed staan, kun je horen en zien hoe je favoriete album is opgenomen of hoe je favoriete concert werd gespeeld. Wij noemen dit het ‘geluidsbeeld’ of het ‘stereobeeld’.
Het effect is uiteraard duidelijker als de muziek in eerste instantie natuurlijk is opgenomen, bijvoorbeeld bij een jazztrio of een bluegrass-band. Maar het principe geldt voor alle muziek, van klassieke concerten tot epische rock en gepolijste popmuziek. De manier waarop de muziek in stereo klinkt, is een heel bewuste keuze geweest bij de productie van het album. En door je luidsprekers op de juiste manier neer te zetten, kom je dichter in de buurt van de oorspronkelijke, muzikale visie. Dit is psychologisch en akoestisch, je moet kunnen geloven dat de band echt bij jou thuis aan het spelen is. Daarom staan de luidsprekers zo ver in de kamer, zoals je zult zien. Zo is er ruimte voor de band achter je luidsprekers (of eigenlijk, achter je microfoons).
Je kamer speelt mee
En dan is er nog een reden. Ook je kamer bepaalt voor een groot deel hoe je muziek klinkt. Elke noot, riff, drumfill en zanglijn wordt weerkaatst, gedempt, vervormd en bijna eindeloos versterkt door je muren, meubels, ramen en zelfs door jou. Dat betekent dat je de muziek niet alleen uit je luidsprekers hoort, maar dat hij uit alle richtingen komt – met een minimale vertraging. Hierdoor vertroebelt het geluid en klinken sommige frequenties harder dan ze zouden moeten zijn, en andere veel zachter. Dit zorgt ervoor dat je favoriete muziek bij jou thuis anders klinkt dan bij de opname. Door je luidsprekers zorgvuldig te plaatsen, kun je dit effect tegengaan, maar je kunt het nooit helemaal vermijden. En dat is niet erg, door de reflecties in je kamer komt de muziek echt tot leven. Als je naar luidsprekers zou luisteren in een volledig stille of ‘dode’ kamer, de anechoïsche kamer van een universiteit bijvoorbeeld, zou het echt heel saai zijn.
Hoe plaats je je luidsprekers voor het beste geluid
1. Neem je tijd. Je kunt gemakkelijk een hele dag bezig zijn om je luidsprekers perfect te plaatsen, en dan moet je daarna nog kleine aanpassingen doen. Het kost gewoon tijd om alle subtiele verschillen te horen. Je kunt er bijvoorbeeld een weekend voor uittrekken, of een hele week.
2. Neem pauzes. Je oren worden moe en je hoort de subtiele verschillen niet meer. Dat is niet erg. Doe even iets anders, zonder muziek, en ga daarna verder.
3. Begin klein, en ga daarna voor groot. Als je echt kritisch luistert, begin dan met simpele, subtiele liedjes. Let op de nuances tussen de snaren van een gitaar, de toetsen van een piano of de ademhaling van een zanger. Daarna kun je gaan voor snoeiharde rock of klassiek. Die zijn natuurlijk even belangrijk als de subtiele nummers, maar je kunt beter klein beginnen.
4. Gebruik een realistisch volume. Elk album, elk nummer heeft zijn eigen perfecte volume, waar elk instrument en elke muzikant het meest realistisch klinkt. Probeer te bedenken hoe zacht een echte akoestische gitaar zou klinken, of hoe hard een concertvleugel klinkt. Elk nummer klinkt het best op zijn eigen, perfecte volume, maar pas op met je eigen oren.
5. De stemmen zijn het belangrijkst. Onze oren hebben zich duizenden jaren ontwikkeld om naar menselijke stemmen te luisteren. We horen elke nuance, elk accent. De stem is je belangrijkste leidraad. Als de stemmen echt klinken, dus als een echt persoon, dan weet je zeker dat de rest van de instrumenten ook realistisch zal klinken. Als je het volume aanpast, luister dan naar de ruimte die de stem inneemt. Klinkt het nog als een echte persoon? Dan zit je goed. Klinkt de stem alsof hij van een reus komt? Zet het volume dan zachter.
6. En denk eraan, elk hifi-systeem in elke prijsklasse is bedoeld om zo realistisch mogelijk te klinken. Alles wat de ontwerpers hebben gedaan, en alles wat jij in deze handleiding gaat doen, is de illusie creëren dat er echte mensen met echte instrumenten in een echte ruimte aan het spelen zijn – in jouw woonkamer.
Luisterkamer zonder meubels
In deze handleiding nemen we aan dat je een speciale luisterkamer hebt, waar je met je stereosysteem kunt doen en laten wat je wilt. Er staan geen andere meubels behalve je luisterstoel en de kamer wordt alleen gebruikt om naar muziek te luisteren.
Bij de meeste mensen staat de stereo-installatie natuurlijk in de woonkamer, wat betekent dat ze rekening moeten houden met het bankstel, schilderijen aan de muur, de TV en de verdere inrichting van de kamer. Probeer de volgende richtlijnen toe goed mogelijk toe te passen in jouw situatie, later krijg je dan meer tips over wat je in het echt kunt doen.
We hebben twee luidsprekers, een versterker en geluidsbronnen (bijv. een streamer en een draaitafel). We laten de subwoofer nog even buiten beschouwing.
In dit voorbeeld hebben we een rechthoekige kamer met een vlak plafond. Laten we zeggen dat de zijmuren 7 meter lang zijn, en de voor- en achtermuren 4 meter breed. Een goed uitgangspunt is de ‘regel van derden’ uitrekenen voor jouw kamer. In dit geval betekent het dat 7 meter gedeeld door 3 is 2,33 meter. Je begint dus door je luidsprekers 2,33 meter van de voormuur (de muur die je ziet als je in je stoel zit) te plaatsen. We hebben de luisterstoel in het midden van de kamer staan, dus op ongeveer 3,5 meter van de luidsprekers. Maak om te beginnen een gelijkzijdige driehoek met je stoel en de luidsprekers. De afstand tussen je stoel en de linkerluidspreker moet even groot zijn als de afstand tussen je stoel en de rechterluidspreker. En die afstand moet weer even groot zijn als de onderlinge afstand tussen de luidsprekers zelf. Richt je luidsprekers voorlopig recht vooruit. Markeer deze plek op de vloer, dit is je beginpunt.
In theorie moet je stereosysteem redelijk goed in balans zijn. Elke toon, elke frequentie moet ongeveer hetzelfde volume hebben. Probeer dit eens met een paar nummers. Luister naar een paar nummers met piano. En dan een nummer met een contrabas. Het doel is dat elke basnoot hetzelfde volume heeft.
Zoek de beste bas
Ga op je luisterpositie staan en loop heen en weer. Je zult merken dat de frequentierespons van je luidsprekers verandert en dat de lage tonen beter of slechter doorkomen. Zoek de plek waar elke toon gelijkmatig en in balans klinkt. Maar wat nog belangrijker is, zoek de plek waar het basgeluid het diepst en krachtigst klinkt. Als je een goede plek hebt gevonden, zet dan je luisterstoel daar neer. Denk eraan, we zijn op zoek naar een realistisch geluid, van echte mensen in een echte band, of een echt orkest. Maak je geen zorgen als de bas niet klinkt zoals in een nachtclub! We gaan het straks over subwoofers hebben.
Neem even pauze! Je hebt lekker kunnen luisteren naar een harde bas en zware gitaren.
Nu is het tijd voor nuances en details
Kies een paar eenvoudige liedjes. Een zanger met een piano, een gitaar, niet veel meer. Ga voor je luidsprekers zitten en luister. En, zoals altijd, speel het af op een realistisch volume, zo luid als een echte muzikant het zou spelen.
De stem moet uit het midden van je luidsprekers komen, uit het gebied erachter.
Zet je luidsprekers wat dichter bij elkaar en de stem wordt een punt, in plaats van een vage richting. Op een bepaald moment heb je het idee dat er een echte persoon voor je zit. Je kunt hem of haar niet zien, maar wel bijna aanraken.
Kies een ander nummer. Iets met een band of een trio. Luister nog eens, op een realistisch volume. De band moet klinken als een echte band, die speelt in de ruimte achter je luidsprekers. Zet je luidsprekers iets verder uit elkaar, totdat je een duidelijk verschil kunt ‘zien’ tussen de gitarist links en de bassist rechts. Bij veel opnames worden de drums achter de zanger geplaatst en als je je systeem goed instelt, kun je de afstand tussen die twee horen. Pas op dat je de luidsprekers niet te ver uit elkaar zet. Ze moeten nog steeds als één geheel klinken, niet als twee afzonderlijke geluidsbronnen. Als dat gebeurt, merk je het doordat de zang hol en spookachtig begint te klinken.
Als je de luidsprekers dichter bij elkaar zet, hoor je dat het stemgeluid warmer en voller wordt – aanweziger. Maar de overige instrumenten zullen elkaar verdringen in het midden en je stereobeeld vertroebelen als je luidsprekers te dicht bij elkaar staan. Het duurt even om een goede balans te vinden tussen een enorm breed geluidsbeeld en een intiem, realistisch middengeluid.
Omdat je de luisterpositie hebt bepaald op basis van de beste basweergave, zou de balans in orde moeten zijn. Maar je kunt proberen om de basfrequenties te versterken door de speakers wat dichter tegen de achtermuur te zetten. Of verder de kamer in voor een zuiverder geluid. Als je je stoel niet voldoende kunt verplaatsen om het goed te laten klinken, is dit een goede oplossing. Maar pas op, als je de luidsprekers te dicht bij de muur zet, kan je zorgvuldig afgestelde stereogeluid afvlakken. Dus denk eraan, de zanger moet achter je luidsprekers kunnen staan!
Doe hetzelfde in je woonkamer
Zo plaats je dus een stereo-installatie in een kamer, tenminste, als de kamer leeg is en je precies kunt doen wat je wilt. Maar gelukkig, deze principes gelden ook voor je woonkamer! Lees de aanwijzingen goed door en kijk wat je in je woonkamer kunt doen.
Serieus, probeer het maar eens! Zet je luidsprekers in het midden van de kamer en zorg ervoor dat ze fantastisch klinken. Waarschijnlijk zit je veel dichter bij de achtermuur dan in ons theoretische voorbeeld, maar dat is oké. Je hoort dan waarschijnlijk meer bas uit je luidsprekers, dus probeer ze wat dichter naar je toe te halen. Probeer de beste balans te vinden tussen een goed stereobeeld en het feit dat dit je woonkamer is, waar je graag ook nog andere dingen doet.
“Je kunt je luidsprekers ook op vilten voetjes zetten, zodat je ze gemakkelijker kunt verschuiven. Als je dan een nieuwe plaat opzet en je luidsprekers op hun perfecte positie schuift, kun je de hele avond van perfect geluid genieten. En als je klaar bent, schuif je ze gewoon weer terug. Het verschil dat een goede positionering maakt, is honderd keer groter dan het mogelijke verschil tussen vilt, rubber of spikes.
In 5 eenvoudige stappen
- Verdeel je kamer in 3 x 3 delen en plaats je luidsprekers op een derde van je kamer. Zet ze voorlopig ongeveer drie meter uit elkaar.
- Zet wat muziek op en loop heen en weer om te kijken waar de bas het beste klinkt. Elke basnoot moet hetzelfde volume hebben. De bas moet gebalanceerd en krachtig klinken. Zet je luisterstoel op de plek waar de bas het beste klinkt.
- Meet de afstand tussen jou en je luidsprekers. Plaats je luidsprekers op dezelfde afstand uit elkaar. Je zou dan een gelijkzijdige driehoek moeten hebben. Richt de luidsprekers op je oren.
- Luister naar een paar eenvoudige nummers met zang. Schuif de luidsprekers dichter of verder van elkaar af, totdat de stemmen uit het midden van je luidsprekers lijken te komen. Het moet een duidelijk punt zijn, alsof je de persoon die daar staat kunt aanraken.
- Met subtiele, kleine aanpassingen plaats je luidsprekers dichter bij de achtermuur voor meer bas, of verder de kamer in voor een meer gebalanceerd geluid. Doe dit tot je een ontspannen, evenwichtig en realistisch geluid krijgt. Doe dit terwijl je naar verschillende soorten muziek luistert.
Populaire
luidsprekers